آشنایی با نمره نخ و محاسبه آن

موقعی که الیاف را در کنار هم قرار دهیم نخ ساخته می‌شود که پایه ساخت پارچه است. الیاف نیز خود به دسته‌های کوتاه و فلامنت تقسیم می‌شوند. از آنجایی که الیاف کوتاه مقاومت کافی را ندارند. به نخ تبدیل می‌شوند تا آماده تولید پارچه شوند.

نمره نخ چیست؟

نخ‌ها نیز مانند بسیاری دیگر از کالاها دارای قطر و اندازه است و شماره گذاری می‌شود. در نتیجه موقعی که نمره نخ و یا شماره نخ به گوشتان خورد منظور اندازه ظرافت نخ است. دلیل آنکه از قطر نخ برای اندازه گیری شماره نخ استفاده نمی‌شود و از ظرافت آن استفاده می‌شود به خاطر انعطاف پذیری و در مواقعی کشسانی بودن آن است. در محاسبه ظرافت نخ نیز طول و وزن نخ مورد اندازه گیری و بررسی قرار می‌گیرد.

روش طبقه بندی سیستم نمره بندی نخ

برای نمره بندی نخ از دو سیستم نمره بندی استفاده می‌شود:

• سیستم مستقیم
• سیستم غیر مستقیم

سیستم مستقیم نمره بندی نخ

اگر طول نخ را بتوان اندازه گیری کرد و حالت ناهمواری نداشته باشد؛ و همینطور برای اندازه گیری ظرافت نخ از وزن این کالا استفاده شود؛ آنگاه نمره نخ به کمک سیستم مستقیم محاسبه شده است. در این سیستم هرچه نمره نخ بالاتر باشد به معنای ضخیم‌تر شدن این کالا خواهد بود.

سیستم نمره بندی نخ شامل سیستم‌های زیر است:

تکس (tex) و دسی تکس (dtex): تکس به عنوان یکی از سیستم نمره بندی جهانی نخ یا واحدهای نمره نخ به شمار می‌رود و روش کار با آن بر اساس وزن 1000 متر نخ خواهد بود که برحسب گرم محاسبه می‌شود. به عبارت دیگر تکس به معنی وزن 1000 متر نخ بر اساس گرم است. و همچنین دی تکس به معنی وزن 10000 متر نخ بر اساس گرم است.

این واحد نمره نمره دهی برای نخ‌هایی کاربرد دارد که یک لا و یا چند لا هستند و همینطور الیاف کوتاهی دارند. برای آنکه بتوان به کمک تکس، نمره نخ را دقیق‌تر محاسبه کرد، از واحدهای زیر نیز استفاده می‌شود که در واقع از تکس حاصل شده‌اند.

دنیر (denier): برخی از رشته‌ها و الیافی که ظرافت بسیار بالایی دارند مانند الیاف استیپل و بسیاری دیگر از رشته‌های ظریف‌تر، از نمره دهی دنیر برای اندازه گیری ظرافت آن‌ها استفاده می‌شود. روش کار با دنیر بر اساس 9000 متر نخ به دست می‌آید که بر حسب گرم خواهد بود. به عبارت دیگر دنیر به معنی وزن 9000 متر نخ بر اساس گرم است.

سیستم کنف، لینن، جوت: سیستم نمره بندی کنفی نخ با توجه به وزن 14400 یارد نخ که براساس واحد اندازه گیری پوند خواهد بود، به دست می‌آید.

در ادامه به بررسی و توضیح بیشتر در رابطه با هر یک از این سیستم‌های نمره دهی مستقیم می‌پردازیم.

سیستم غیر مستقیم نمره دهی نخ و روش تعیین نمره نخ

در سیستم غیر مستقیم نمره بندی نخ بر خلاف سیستم مستقیم که وزن متغیر بود، در این سیستم وزن ثابت خواهد ماند و اندازه گیری طول قرار است ظرافت نخ را نشان دهد. در نتیجه نمره نخ به این صورت خواهد بود که با ظریف‌تر شدن آن، نمره نخ افزایش خواهد یافت. برای آنکه نمره نخ را به کمک سیستم نمره بندی غیر مستقیم حساب کنید، می‌توانید از رابطه زیر کمک بگیرید:

N = (W× l) / (w× L)

در این رابطه:

W بیانگر واحد وزن سیستم

w بیانگر وزن نمونه

l بیانگر طول نمونه

L بیانگر واحد وزن سیستم است.

سیستم‌های نمره دهی غیر مستقیم نخ

سیستم پنبه‌ای: در این سیستم نمره‌دهی نخ به صورت غیر مستقیم، تعداد کلاف‌های 840 یاردی نخ، معمولا در یک پوند وزن نخ نمایانگر نمره نخ خواهد بود.

سیستم پنبه‌ای قاره‌ای: در سیستم پنبه‌ای که قاره‌ای نیز نامیده می‌شود، کلاف‌هایی را که 1000 متر نخ دارند و وزن‌ آن‌ها معادل 500 گرم است، تعداد این کلاف‌ها نشان دهنده نمره نخ خواهد بود.

سیستم پشمی: در این سیستم نیز کلاف‌هایی که 560 یارد نخ دارند و وزن آن‌ها معادل با یک پوند است، تعداد این کلاف‌ها نمایانگر نمره نخ در سیستم پشمی خواهد بود.

سیستم متریک: نمره متریک و یا واحد نمره دهی غیر مستقیم متریک، طول نخ را که دارای وزنی معادل با یک گرم باشد، تبدیل به متر خواهد کرد که جهت روش تعیین نمره نخ مورد استفاده قرار می‌گیرد.

نمره انگلیسی: نمره انگلیسی و یا واحد نمره دهی غیر مستقیم انگلیسی، طول نخ را که وزنی معادل با یک پوند انگلیسی دارد محاسبه می‌کند.

چرا نمره نخ اهمیت دارد؟

ممکن است بپرسید چرا باید در رابطه با نمره نخ بدانیم در واقع نمره نخ باعث می‌شود تا در مورد نخ بیشتر بدانید و اطلاعات کافی از آن کسب نمایید. همینطور نخ‌هایی که در بخش‌های ریسندگی، فروشگاه‌ها و… مورد استفاده قرار می‌گیرد لازم است تا با توجه به کاربرد آن، نمره نخ مشخص شود. افرادی که تصمیم دارند تا وارد تجارت نخ شوند باید در رابطه با این بحث اطلاعات کافی داشته باشند.

اگر بخواهید وزن محصول حاصل از نخ را محاسبه کنید به این اصطلاح نیاز خواهید داشت. از سوی دیگر دستگاه‌هایی که امروزه جهت ریسندگی و بافندگی در نساجی‌ها و یا شرکت‌های تولید پارچه مورد استفاده قرار می‌گیرند، با توجه به نمره بندی نخ، سرعت دستگاه و موارد دیگر در این دستگاه‌ها تنظیم می‌شود. در نتیجه شناخت نمره بندی نخ امر مهمی است و کاربردهای بسیاری علاوه بر مواردی که اشاره شد نیز خواهد داشت.

نحوه تبدیل نمره نخ از سیستمی به سیستم دیگر

برای آنکه بتوانید نمره نخ از سیستمی به سیستم دیگر را محاسبه کنید لازم است تا نمره معادل آن در سیستم خاص را بلد باشید. به کمک ضریب تبدیل می‌توان این نمره بندی از سیستمی به سیستم دیگر را محاسبه کرد. روش کار با ضریب تبدیل به این صورت است که یا باید این ضریب در نمره نخ ضرب شود و یا آنکه باید در سیستم مشخص شده، به نمره نخ تقسیم شود.

نخ یک لا و یا چند لا و نمره نخ آن‌ها

نخ یک لا به نخی گفته می‌شود که برای اولین بار توسط دستگاه‌های مخصوص و گاهی به شیوه سنتی با دست ریسیده می‌شود. این نخ نمره خاص خود را نسبت به نخ چند لایه خواهد داشت. پس از آنکه دو یا چند بخش نخ تک لا در کنار یکدیگر قرار گرفته و با هم تابیده شوند در واقع یک نخ چندلا تشکیل می‌شود که به آن تا شده نیز می‌گویند.

برای محاسبه نمره نخ چندلا باید تعداد نخ‌های تشکیل‌دهنده آن و نمره هر یک لا را محاسبه کرد. به طور مثال نمره نخ 2 s/30 نشان دهنده 2 لایه بودن نخ است و نمره نخ هر لایه برابر با 30 را به خود اختصاص داده است. این نخ‌های تک لا با یکدیگر تابیده شده‌اند و در نهایت نخ چند ساخته می‌شود که نمره کلی آن برابر با 15 است.

این نکته قابل ذکر است که در طی فرآیند تابیده شدن نخ و یا ترکیب شدن، نخ فشرده نیز خواهد شد. در نتیجه ممکن است که ضخامت افزایش یابد. این فشردگی می تواند تا ۵ درصد نیز برسد که باید هنگام محاسبه نمره نخ چند لا آن را در نظر گرفت.

انواع نخ و نمره آن‌ها

نخ پشمی: دارای الیاف طبیعی و حیوانی است. این نوع نخ ضخامت بالایی دارند و برای دوخت پارچه‌های کلفت کاربرد دارند. برای محاسبه نمره نخ پشمی از سیستم نمره دهی مستقیم استفاده می‌شود.

نخ ابریشم: این نوع نخ هم از الیاف طبیعی حیوانی تولید می‌شود و هم در جاهایی به کمک الیاف مصنوعی ساخته می‌شوند. سایز‌هایی که برای این نوع در بازار موجود است متفاوت خواهد بود. بعضی از نخ‌های ابریشمی کلفت هستند و به صورت کلاف در می‌آیند. ابریشم کلفت برای بافت فرش و گلیم کاربرد دارد و ابریشم های خیلی نازک نیز برای گلدوزی و دوخت پارچه مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای نمره بندی نخ ابریشم می‌تواند از سیستم مستقیم و غیر مستقیم کمک گرفت.

 نخ دمسه: این نوع دارای سایزها و اندازه‌های متفاوتی هستند. برای محاسبه نمره و شماره نخ آن‌ها می‌توان از سیستم مستقیم و یا غیر مستقیم کمک گرفت.

نخ پنبه: برای تولید این نوع نخ از الیاف طبیعی گیاهی استفاده می‌شود. اندازه‌هایی که برای تولید این نخ مورد استفاده قرار می‌گیرد با هم متفاوت هستند. سیستم نمره بندی غیر مستقیم برای محاسبه شماره نخ این نوع مناسب خواهد بود.

نخ فاستونی: این نوع نخ از پشم و پلی استر تولید می‌شوند و ضخامت بالایی دارد و کلفت هستند. برای محاسبه نمره نخ آن‌ها می‌توان از سیستم نمره دهی مستقیم استفاده کرد.

نخ فلزی: از فلزهای براق تولید و ساخته می‌شوند و برای گلدوزی و دوخت‌های ظریف مناسب هستند که می‌توان از روش نمره دهی غیر مستقیم برای محاسبه نمره نخ آن استفاده کرد.

جمع بندی

موقعی که الیاف را در کنار هم قرار دهیم نخ ساخته می‌شود که پایه ساخت پارچه است. الیاف نیز خود به دسته‌های کوتاه و فلامنت تقسیم می‌شود. نمره نخ باعث می‌شود تا در مورد نخ بیشتر بدانید و اطلاعات کافی از آن کسب نمایید. همینطور نخ‌هایی که در بخش‌های ریسندگی، فروشگاه‌ها و … مورد استفاده قرار می‌گیرد لازم است تا با توجه به کاربرد آن، نمره نخ مشخص شود. از سوی دیگر اگر بخواهید وزن محصول حاصل از نخ را محاسبه کنید به این اصطلاح نمره دهی نخ نیاز خواهید داشت.